فرهنگ اقتصاد _ طی چهار دهه گذشته، امنیت ملی ایران با اشکال گوناگون تهدید، روبه‌رو بوده است؛ از ترورهای کور و آشکار گروهک منافقین در دهه ۶۰ تا نفوذ خاموش، «ناکارآمدی سیستماتیک و اخلال مدیریتی» در دهه‌های بعد. ناکارآمدی مزمن، نفوذپذیری مدیریتی و تصمیمات غلطی که اثرشان گاهی از یک انفجار هم شدیدتر است. اگر در دهه ۶۰ دشمن با اسلحه به خیابان می‌آمد، امروز همان اثر تخریب را می‌توان در امضاهای ناآگاهانه، انتصاب‌های رانتی و مدیریت‌های بی‌سواد و بی‌تعهد مشاهده کرد. اگرچه ماهیت این دو پدیده متفاوت است، اما هر دو در یک چیز مشترک‌اند: «کاهش توان حکمرانی و ایجاد هزینه برای مردم و کشور».
خصوصیت اصلی ترورهای دهه ۶۰، کور بودن، فقدان هدف‌گذاری مشروع و تلاش برای ایجاد شوک اجتماعی بود. هدف، نه تغییر قدرت سیاسی از مسیر مشروع، بلکه بی‌ثبات‌سازی و فرسایش اعتماد مردم به ساختار سیاسی بود. این الگو یک نظریه امنیتی شناخته‌شده دارد: «ترور کور» که جامعه را می‌ترساند، حکومت را مشغول بحران می‌کند و زمان را برای پروژه‌های نفوذ و براندازی نرم، می‌خرد. اما از اواخر دهه ۷۰ به بعد، ماهیت تهدید، تغییر کرد. عملیات‌های خشن کاهش یافت، اما شبکه‌های تبلیغی، ارتباطات خارجی و پروژه‌های نفوذ جایگزین آن شد، و در واقع پایان عصر گلوله و آغاز عصر نفوذ و ناکارآمدی هدایت‌شده، شروع گردید. در این مرحله، تهدید دیگر با گلوله دیده نمی‌شود، بلکه در قالب تصمیمات غلط، بی‌سیاستی، اولویت‌گذاری‌های انحرافی و تخریب تدریجی کارآمدی، جلوه می‌کند. امروز کسی لازم نیست بمب بگذارد. کافی است مدیر نابلدی در نقطه‌ای حساس بنشیند و یک امضای اشتباه بزند. مدیر ضعیف، مدیر رانتی، مدیر نفوذپذیر، مدیر بی‌تجربه، مدیر وابسته به شبکه‌های فساد. خسارتش گاهی از یک عملیات خرابکاری هم بیشتر است. این همان چیزی است که در ادبیات امنیتی، به آن «نفوذ کارکردی» می‌گویند، یعنی نفوذی که الزاماً «وابستگی سیاسی» ندارد؛ گاهی فقط نادان، ناکارآمد و بی‌اهلیت است، اما نتیجه کارش معادل تخریب عمدی است.
مدیر ناکارآمد خطرناک‌تر از ترور است. در علوم سیاسی، مفهومی وجود دارد به نام «خشونت آهسته»؛خشونتی که دیده نمی‌شود اما اثرات آن عمیق‌تر از یک انفجار است. مدیر ناکارآمد یا نفوذی می‌تواند، مسیر توسعه را ۱۰–۲۰ سال عقب بیندازد، منابع ملی را از بین ببرد و ناکارآمدی را در سیستم تکثیر کند، نابرابری، تورم و بحران‌های ساختاری ایجاد کند و سرانجام مشروعیت حکمرانی را دچار فرسایش نماید؛ به بیان دیگر ترور، یک‌بار می‌کُشد؛ اما ناکارآمدی، فرصت‌های نسل‌ها را نابود می‌کند. امروز بسیاری از آسیب‌ها، فسادها و بحران‌ها نه از دشمن بیرونی، بلکه از مدیرانی آغاز می‌شود که در جای اشتباه، با دانش اشتباه و با انگیزه‌های اشتباه نشسته‌اند، هر تصمیم غلط مدیریتی، نوعی ترور خاموش علیه سفره مردم است. چرا ناکارآمدی، خطر جدی امروز کشور است؟
زیرا در دهه ۱۴۰۰ حساسیت نفوذ در قالب ناکارآمدی؛ به دلایل زیر بیشتر شده است: ۱)دراقتصاد فرسوده و تحریم‌زده کشور، هر تصمیم غلط ضربه‌اش چندبرابر شده است. ۲)رقابت قدرت در منطقه، جنگ اطلاعاتی و نفوذ به شکل نرم‌تر و پیچیده‌تری دنبال می‌شود. ۳)گسترش دستگاه اداری و تعدد مراکز تصمیم‌گیری، فضا را برای مدیران غیرمتخصص یا نفوذپذیر بیشتر نموده است. ۴)کشور و مردم در جنگ ادراکی قرار دارند و بنابراین ضعف مدیریتی، مستقیم تبدیل به نارضایتی اجتماعی می‌شود. جایی که شفافیت نیست، ناکارآمدی بهترین ابزار نفوذ است. شبکه‌های رسانه‌ای منتظر همین خطاها هستند.
امروزه تهدید تغییر شکل داده، اما خطرناک‌تر شده است، تهدید امروز دیگر در کوچه‌ها و خیابان‌ها نیست؛ در اتاق‌های مدیریت، پشت میزها، در یک امضای بی‌محابا جا خوش کرده است. اگر دهه ۶۰ نیازمند مقابله امنیتی بود، دهه ۱۴۰۰ نیازمند پاکسازی مدیریتی، شفافیت، شایسته‌سالاری، و مراقبت از نفوذ در تصمیم‌سازی است. گلوله‌ها خاموش شده‌اند، اما دشمن امروز با “بی‌کفایتی” می‌جنگد‌و این جنگ اگر جدی گرفته نشود،خطرناک‌تر از هر عملیات مسلحانه خواهد بود.
به اشتراک بگذارید:
لینک خبر: