تامین پایدار مواد اولیه مورد نیاز صنایع تکمیلی پتروشیمی با هدف رشد تولید

فرهنگ اقتصاد _ محمد متقی در همایش « تولید مسئولانه در زنجیره ارزش پلاستیک» با بیان این که در حال حاضر مجموع تولید پلاستیک در جهان حدود ۴۳۱ میلیون تن است که بیش از ۵۴ درصد آن در منطقه آسیا، به‌ویژه چین، مصرف می‌شود افزود: چین به‌تنهایی حدود ۳۴ درصد از سهم مصرف جهانی را در اختیار دارد و اگر به آمار کلی نگاه کنیم، تنها حدود ۱۰ درصد از کل پلاستیک تولیدی در چرخه بازیافت قرار میگیرد. و بخش عمده‌ای از آن هنوز وارد چرخه بازچرخانی نشده است.

متقی با توضیح این که در کشور ما بیشترین مصرف مربوط به پلی‌اتیلن سنگین است که حدود یک‌ونیم میلیون تن در سال است ادامه داد: اکنون هفت مجتمع در کشور به تولید پلی‌پروپیلن اختصاص دارند و اخیراً نیز یک واحد جدید به این مجموعه اضافه شده است. ظرفیت تولید پلی‌پروپیلن در ایران حدود یک‌ میلیون و ۴۵۰ هزار تن است که از این میزان، نزدیک به ۸۵۰ هزار تن پلی پروپیلن تولید و به بازار مصرف برای استفاده پایین‌دستی عرضه می‌شود.

متقی اظهار کرد: در بخش پلی‌اتیلن نیز مجموع ظرفیت تولید کشور حدود پنج و نیم ‌میلیون تن است و پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده با اجرای طرح‌های توسعه‌ای، این رقم افزایش یابد.

مدیر توسعه صنایع پایین دستی شرکت ملی صنایع پتروشیمی افزود: از نظر الگوی مصرف پلی اتیلن، بیشترین تقاضا مربوط به حوزه فیلم‌های بسته‌بندی است که حدود ۳۵ درصد از مصرف کشور را به خود اختصاص داده است. پس از آن، ۱۲ درصد به بخش بادی، ۱۱ درصد به بخش تزریقی هست. در گروه پلی پروپیلن گرید قالب‌گیری تزریقی با سهم ۳۲/۸ درصد بیشترین کاربرد را به خود اختصاص داده است. پس از آن، فیلم و ورق با ۲۵/۲ درصد و رافیا و الیاف با ۲۰/۸ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

وی در ادامه به بازار بازیافت پلاستیک در کشور اشاره کرد و گفت: ضایعات پلاستیکی در چهار گروه اصلی طبقه‌بندی می‌شوند؛ شامل ضایعات بادی، ضایعات حاصل از فرآیند تولید، ضایعات صنعتی و ضایعات عمومی. متأسفانه بخش قابل توجهی از این ضایعات هنوز به‌طور اصولی جمع‌آوری و بازیافت نمی‌شود.

متقی اظهار کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال گذشته میانگین قیمت ضایعات پلاستیکی (پلی اتیلنی) در بازار در حدود ۶۰ درصد قیمت مواد نو بوده و این نسبت در برخی مواد مانند پلی‌پروپیلن بین ۵۰ تا ۷۰ درصد متغیر است که نشان می‌دهد بازیافت می‌تواند از نظر اقتصادی توجیه‌پذیر باشد.

وی با اشاره به روند جهانی مدیریت پسماندهای پلاستیکی گفت: در سال ۲۰۲۰ حدود ۷۵ درصد از پسماندهای پلاستیکی در جهان دفن یا سوزانده می‌شد و تنها ۱۰ درصد بازیافت مکانیکی می‌شد. بر اساس روندهای غالب در این صنعت پیش‌بینی‌شده، در سال‌های ۲۰۴۰ تا ۲۰۶۰ سهم دفن و سوزاندن کاهش یافته و سهم بازیافت شیمیایی از صفر به ۲۰ و سپس ۴۵ درصد افزایش می‌یابد، زیرا بسیاری از کشورها در حال حرکت به سمت اقتصاد چرخشی هستند.

مدیر توسعه صنایع تکمیلی شرکت ملی صنایع پتروشیمی افزود: در کشورهای توسعه‌یافته مانند ایالات متحده، آلمان، تایلند و مکزیک، شرکت‌های بزرگ پتروشیمی وارد عرصه بازیافت مکانیکی و شیمیایی شده‌اند و واحدهایی با ظرفیت‌های بالای ۵۰ هزار تنی در این حوزه ایجاد کرده‌اند. این در حالی است که در ایران، هنوز شرکت‌های بزرگ بالادستی به‌طور جدی وارد این عرصه نشده‌اند.

وی با تشریح فناوری‌های نوین بازیافت شیمیایی توضیح داد: امروزه چهار روش اصلی برای بازیافت شیمیایی پلاستیک‌ها وجود دارد که شامل بازیافت با حلال‌ها، دیپلیمریزاسیون، روش‌های تبدیل حرارتی که بصورت پیرولز و گازی‌سازی است. در روش استفاده از حلال، آلودگی‌ها و رنگدانه‌ها از پلیمر جدا شده و مجدداً به‌عنوان ماده اولیه استفاده می‌شود. در روش تجزیه حرارتی، ساختار پلیمری شکسته و به ترکیبات اولیه بازمی‌گردد که می‌توان از آن‌ها در تولید محصولات جدید استفاده کرد.

متقی تأکید کرد: ورود صنعت پتروشیمی ایران به حوزه بازیافت شیمیایی و توسعه فناوری‌های مرتبط، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است، چراکه این روش‌ها علاوه بر کاهش آلودگی محیط‌زیست، ارزش افزوده بالایی نیز ایجاد می‌کنند. همچنین از روش آپ سایکلینگ(upcycling) به عنوان یکی از روش‌های نوظهور در صنعت بازیافت پلاستیک است. در بازیافت شیمیایی کلاسیک هدف بازیابی خوراک اولیه (نفتی یا گاز سنتز) است اما در Upcycling محصول نهایی ارزش بالاتر دارد. مسیرهای شیمیایی Upcycling پلی اتیلن شامل؛ اکسیداسیون کنترل‌شده پلی الفین‌ها و تبدیل به الکل‌ها و اسیدهای چرب مصنوعی، کراکینگ کاتالیستی با فلزات واسطه و تبدیل به واکس‌های صنعتی و روغن‌های پایه و در نهایت آمین‌دارسازی و هیدروژناسیون و تبدیل به پلی‌ال‌ها برای صنایع پوشش و چسب است.

وی خاطرنشان کرد: دستیابی به اقتصاد چرخشی در صنعت پلاستیک نیازمند همکاری هماهنگ میان صنعت پتروشیمی، شرکت‌های پایین‌دستی و نهادهای مرتبط با مدیریت پسماند است. بدون ایجاد نظام جامع جمع‌آوری، تفکیک و بازیافت، نمی‌توان به هدف تولید مسئولانه و پایدار در زنجیره ارزش پلاستیک دست یافت